Thuốc lá: Nguy cơ kép cho phụ nữ và trẻ em
Việc sử dụng và tiếp xúc thụ động với thuốc lá đang gây ra những tác hại nghiêm trọng, đặc biệt đối với phụ nữ và trẻ em. Tuy nhiên, lại có nhiều chiến dịch tiếp thị tinh vi của ngành công nghiệp thuốc lá nhắm thẳng vào hai đối tượng này.
Tại buổi tập huấn “Nâng cao năng lực và kiến thức về thuế thuốc lá và các vấn đề liên quan” do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức ngày 31/10 và 1/11, bà Huỳnh Lan Phương, Cố vấn kỹ thuật về công tác phòng chống tác hại thuốc lá của tổ chức Vital Strategies, đã nhấn mạnh những tác động nghiêm trọng của thuốc lá đối với sức khỏe, đời sống của phụ nữ và trẻ em.
Tình hình sử dụng thuốc lá
Trên toàn cầu, số người hút thuốc lá đã vượt qua con số 1 tỷ, trong đó có 200 triệu là phụ nữ. Tỷ lệ tử vong do thuốc lá ở nữ giới chiếm khoảng 7% trong tổng số 12% các ca tử vong ở người lớn, dẫn đến cái chết của hơn 2,15 triệu phụ nữ mỗi năm. Trong khi tỷ lệ nam giới hút thuốc giảm dần nhờ các chính sách kiểm soát thuốc lá, thì ở nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước thu nhập thấp và trung bình, tỷ lệ phụ nữ hút thuốc lại tăng lên, đặc biệt trong nhóm nữ thanh niên. Điều này phản ánh sự bất bình đẳng trong tiếp cận các dịch vụ sức khỏe và các chương trình cai nghiện thuốc lá được thiết kế phù hợp cho nữ giới.
Bên cạnh phụ nữ, tình trạng hút thuốc lá ở trẻ em và thanh thiếu niên cũng đang là vấn đề đáng báo động. Theo ước tính, có khoảng 37 triệu trẻ em từ 13-15 tuổi đang hút thuốc trên toàn cầu, và mỗi ngày có từ 82.000 đến 99.000 trẻ em bắt đầu thử hút thuốc. Tại Việt Nam, mặc dù các biện pháp kiểm soát thuốc lá đã có hiệu quả nhất định trong việc giảm thiểu tỷ lệ hút thuốc ở người lớn, nhưng vẫn còn nhiều phụ nữ và trẻ em đang chịu tác động tiêu cực từ việc tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với khói thuốc.
Ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của phụ nữ
Hút thuốc là một trong những yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của phụ nữ. Theo báo cáo, phụ nữ hút thuốc có nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng như vô sinh, sinh non, thai lưu và mãn kinh sớm. Họ cũng đối mặt với nguy cơ cao hơn về ung thư phổi, khi khả năng mắc bệnh cao gấp 25,66 lần so với phụ nữ không hút thuốc. Hơn nữa, các độc tố trong khói thuốc như nicotine và các chất hóa học độc hại khác có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt, làm giảm khả năng sinh sản, và gây ra các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng khác trong quá trình mang thai và sinh nở.
Tác động tới trẻ em và thanh thiếu niên
Trẻ em và thanh thiếu niên là nhóm đối tượng dễ bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tác động của nicotine, đặc biệt là não bộ. Nicotine có khả năng làm tổn thương não bộ đang phát triển của trẻ, gây ra các vấn đề về khả năng tập trung và học tập. Hơn nữa, việc phơi nhiễm nicotine ở độ tuổi còn nhỏ khiến não bộ phát triển các thụ thể nhạy cảm với nicotine, làm cho trẻ em dễ bị nghiện và có xu hướng chuyển sang hút thuốc lâu dài.
Bài tham luận của bà Huỳnh Lan Phương còn chỉ ra rằng hút thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên có thể làm gia tăng các triệu chứng trầm cảm, lo âu và căng thẳng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần của trẻ. Ngoài ra, trẻ em trong các gia đình có thành viên hút thuốc, hoặc sống gần các khu vực mà khói thuốc thụ động phổ biến như nhà và nơi làm việc, sẽ chịu ảnh hưởng từ các tác động độc hại của khói thuốc lá mà không có ngưỡng an toàn nào được đảm bảo.
Tác động xã hội và sự khai thác lao động phụ nữ, trẻ em
Bên cạnh tác động sức khỏe, ngành công nghiệp thuốc lá còn lợi dụng phụ nữ và trẻ em trong chuỗi cung ứng và sản xuất thuốc lá. Khoảng 70% lao động trong các trang trại trồng thuốc lá là phụ nữ, ước tính có 1,3 triệu trẻ em bị buộc làm việc trong môi trường độc hại này. Các điều kiện lao động tại những trang trại này vô cùng khắc nghiệt, khi người lao động thường xuyên tiếp xúc với nicotine và các hóa chất độc hại mà không có đủ thiết bị bảo hộ. Điều này không chỉ gây nguy hại cho sức khỏe của người lao động mà còn cướp đi quyền được học tập, phát triển của trẻ em.
Chiến lược tiếp thị của ngành thuốc lá
Ngành công nghiệp thuốc lá từ lâu đã xác định phụ nữ là đối tượng tiêu dùng tiềm năng thông qua những chiến lược tiếp thị nhắm đến giới nữ. Họ phát triển các dòng sản phẩm thuốc lá “nhẹ” dành riêng cho nữ giới, điển hình như Virginia Slims, Misty, hay Capri, và gắn liền các sản phẩm này với các phong trào nữ quyền, giải phóng phụ nữ để tạo nên sự hấp dẫn. Sử dụng các hình ảnh quảng bá hào nhoáng trên mạng xã hội, phim ảnh và các sự kiện văn hóa, ngành thuốc lá khéo léo xây dựng hình ảnh “phụ nữ hiện đại” với điếu thuốc, biến thuốc lá thành một biểu tượng phong cách cho giới nữ trẻ.
Việc đặt các quảng cáo thuốc lá gần trường học, sử dụng giá thành rẻ và dễ tiếp cận là một chiến lược khéo léo để hướng đến thanh thiếu niên, khiến trẻ em và giới trẻ dễ dàng tiếp xúc và thử nghiệm các sản phẩm thuốc lá.
