Mới đây, hội Văn học Nghệ thuật Trà Vinh (hội VHNT Trà Vinh) khiến dư luận và giới mỹ thuật bức xúc khi ra quyết định kỷ luật họa sĩ Nguyễn Nhân và thu hồi tang vật là bức tranh Biển chết. Theo nội dung quyết định, Hội “cảnh cáo, thời gian thử thách là 1 năm” đối với họa sĩ Nguyễn Nhân, sinh năm 1953 - hội viên hội VHNT Trà Vinh.

Họa sĩ Nguyễn Nhân.

Ngoài ra, hủy kết quả và thu hồi giải ba cuộc thi sáng tác mỹ thuật tỉnh Trà Vinh năm 2016 đối với tác phẩm Biển chết bao gồm: Chứng nhận giải thưởng và tiền thưởng là 2 triệu đồng, kinh phí hỗ trợ sáng tác năm 2016 là 1,2 triệu đồng; thu giữ bức tranh làm tang vật. Trong thời gian thử thách, họa sĩ Nguyễn Nhân không được tham gia cuộc thi Mỹ thuật hội VHNT Trà Vinh tổ chức.

Trước sự việc đang gây tranh cãi, PV đã có cuộc trao đổi với họa sĩ Nguyễn Nhân để rộng đường dư luận.

Chào họa sĩ Nguyễn Nhân, phản ứng của ông thế nào trước quyết định kỷ luật của hội VHNT Trà Vinh và thu hồi tác phẩm Biển chết?

Tôi rất bức xúc, quyết định này của hội VHNT Trà Vinh là trái luật. Bởi, khi sáng tác một tác phẩm nghệ thuật, ý đồ của tôi chỉ mượn những đường nét, dáng dấp trong các bức ảnh chụp để đưa vào tranh vẽ của mình thôi, chứ không phải sao chép y hệt.

Thực chất, việc họa sĩ sử dụng hình ảnh chụp để làm tư liệu phóng tác nghệ thuật là chuyện bình thường. Ví dụ, họa sĩ có thể sử dụng máy ảnh của mình để chụp lại hình ảnh của người dân đang trong tình cảnh cấp bách, khốn khổ, rồi về vẽ lại theo ý tưởng nghệ thuật. Đó là sáng tạo nghệ thuật chứ không phải sao chép y nguyên hình chụp.

Vậy ông nói gì trước lý do kỷ luật mà phía hội VHNT Trà Vinh đưa ra, rằng bức tranh Biển chết đã vi phạm bản quyền vì bức tranh giống với... bức ảnh của một tác giả khác đã được đăng báo?

Thật ra, hình mà tôi lấy tư liệu dáng người mẹ là từ một tấm ảnh chụp đen trắng, in rất mờ, lem luốc trên một tờ báo cũ. Thế nhưng, trên mạng lại tung ra tấm ảnh chụp màu rất đẹp, rõ nét, nhìn qua rất giống với bức tranh tôi vẽ. Người ngoài không biết sẽ nghĩ rằng, tôi sao chép y nguyên ảnh chụp. Tôi nghi ngờ, ai đó đã dùng tranh tôi vẽ và bức ảnh trên báo để chỉnh sửa, photoshop, rồi tung tin là tôi ăn cắp mẫu.

Thực sự, tôi cũng không biết mình vi phạm bản quyền ở chỗ nào? Một hình là ảnh chụp, một hình là tranh vẽ. Về chuyên môn, tôi không hề vi phạm bản quyền. Hình chụp chỉ mang tính tư liệu, hình vẽ lại mang tinh thần, phong cách hội họa nghệ thuật. Nếu mình sao chép y nguyên hình chụp mới là vi phạm bản quyền. Ở đây, tôi dựa trên tư liệu để sáng tạo nghệ thuật, có thể gọi là phóng tác.

Thế nên, hội VHNT Trà Vinh quy kết tôi vi phạm bản quyền là áp đặt và hoàn toàn không đúng. Họ thấy tranh tôi vẽ giống trên báo và áp đặt rằng, tôi vi phạm bản quyền. Trong khi, tác giả bức ảnh đó không đứng đơn thưa kiện. Vi phạm bản quyền là khi tác phẩm đó đã đạt giải và đăng ký với cục Sở hữu trí tuệ hoặc tác giả kiện mình. Nhưng, đây chỉ là một bức ảnh trên tờ báo ngày và tôi mượn chất liệu đó, rồi sáng tạo thông qua lăng kính của một nghệ sĩ. Đó là tác phẩm nghệ thuật, chứ đâu phải vi phạm bản quyền.

Ông sẽ thực thi theo quyết định của hội VHNT Trà Vinh, sẽ trả lại giải thưởng, tiền và giao nộp bức tranh Biển chết?

Phía hội VHNT Trà Vinh yêu cầu trả lại thì tôi trả lại thôi, tôi không quan trọng những thứ đó. Trong quyết định của hội VHNT Trà Vinh, họ buộc tôi phải trả giải thưởng và kinh phí hỗ trợ sáng tác mỹ thuật. Họ yêu cầu thì tôi trả thôi chứ đâu có vi phạm gì. Tuy nhiên, tôi thấy nực cười khi nhà nước hỗ trợ kinh phí cho họa sĩ đẩy mạnh phong trào sáng tác ở tỉnh, mà giờ Hội thu hồi lại.

Nếu oan ức, họa sĩ Nguyễn Nhân có đệ đơn lên cấp cao hơn để đòi lại công bằng cho mình?

Lúc đầu, tôi cũng muốn nhờ đến hội Mỹ thuật Việt Nam can thiệp để lấy lại danh dự cho mình. Nhưng, giờ đây, tôi thấy mệt mỏi quá rồi. Tôi cảm giác mình bị o ép quá nhiều, tuổi lớn rồi, tôi cũng không còn đủ sức để chạy theo việc kiện cáo.

Hơn nữa, giới văn nghệ sĩ rất ngại động chạm tới những vấn đề kiện tụng. Thường thường, nghệ sĩ dễ giận, dễ thương, dễ quên, tâm hồn sống rất khoáng đạt. Bản thân tôi luôn là người tích cực sáng tạo, sáng tác, thế nên tôi không lo sợ điều gì. Tôi tin rằng, các cơ quan ngôn luận, công chúng sẽ lấy lại công bằng cho tôi. Bao nhiêu năm sống chết với công việc sáng tạo nghệ thuật, tôi chiêm nghiệm, đã là văn nghệ sĩ thì phải hết mình cống hiến cho đời, chứ không phải đi sao chép, ăn cắp tác phẩm của người khác.

Cảm ơn họa sĩ Nguyễn Nhân về những chia sẻ thẳng thắn và chân thành!

Hà Linh