Không hút thuốc vẫn mắc ung thư phổi, thủ phạm ẩn ngay trong bếp nhiều gia đình
Ngày càng nhiều người chưa bao giờ hút thuốc vẫn bị chẩn đoán ung thư phổi.
Khi nói đến ung thư phổi, nhiều người lập tức liên tưởng đến thuốc lá. Thực tế, đây đúng là yếu tố nguy cơ hàng đầu, chiếm hơn 70% số ca mắc bệnh trên toàn cầu.
Tuy nhiên, các thống kê những năm gần đây lại hé lộ một thực tế bất ngờ, đó là ngày càng nhiều người chưa bao giờ hút thuốc vẫn bị chẩn đoán ung thư phổi.
Ung thư phổi gia tăng ở nhóm không hút thuốc
Theo số liệu dịch tễ tại Trung Quốc, hơn một nửa bệnh nhân ung thư phổi là phụ nữ không có thói quen hút thuốc. Ở một số thành phố lớn, tỷ lệ này vẫn tiếp tục tăng. Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận tại nhiều quốc gia châu Á khác, nơi phụ nữ thường xuyên gắn bó với gian bếp gia đình.
Điều này đặt ra câu hỏi: ngoài thuốc lá, yếu tố nào đang âm thầm tấn công lá phổi?
Nhiều nghiên cứu y khoa chỉ ra rằng khói dầu mỡ trong quá trình nấu nướng chính là một tác nhân đáng lo ngại. Ở nhiệt độ cao, các loại dầu ăn bị phân hủy, sinh ra hàng trăm hợp chất độc hại.
Trong đó, hai chất thường gặp nhất là:
PAHs (hydrocacbon thơm đa vòng): có khả năng gây đột biến gen, được xếp nhóm chất gây ung thư mạnh.
Benzopyrene: thuộc nhóm 1 trong bảng phân loại của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), đồng nghĩa với việc có bằng chứng chắc chắn gây ung thư ở người.
Ngoài ra, khói dầu còn chứa aldehyde gây kích ứng đường hô hấp, làm tăng nguy cơ viêm phế quản mạn tính và hen suyễn.
Điểm nguy hiểm nằm ở chỗ, các hạt khói siêu mịn có thể xâm nhập sâu vào phế nang. Khi tiếp xúc lâu dài, chúng kích thích phản ứng viêm mãn tính và thúc đẩy sự biến đổi bất thường của tế bào, đây được cho là bước đầu hình thành ung thư.
Các công bố khoa học cho thấy, người thường xuyên đứng bếp mà không có biện pháp bảo hộ có nguy cơ ung thư phổi cao gấp 2-3 lần so với nhóm khác.
Những yếu tố tiềm ẩn khác
Ngoài khói dầu mỡ, người không hút thuốc vẫn có thể đối mặt với nhiều nguy cơ:
Khói thuốc thụ động: sống cùng người hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh thêm 20–30%.
Ô nhiễm không khí trong nhà: sử dụng than, củi để sưởi ấm hoặc vật liệu xây dựng kém chất lượng có thể thải formaldehyde độc hại.
Môi trường nghề nghiệp: tiếp xúc lâu dài với amiăng, bụi mịn, bức xạ.
Di truyền: một số người có khả năng sửa chữa DNA yếu, dễ bị tác động bởi tác nhân gây ung thư.
Bệnh lý hô hấp mạn tính: viêm phế quản hoặc tiền sử lao phổi có thể tạo nền cho sự xuất hiện khối u ác tính.
Làm gì để giảm thiểu rủi ro từ khói bếp?
Các bác sĩ khuyến nghị, việc thay đổi thói quen nấu nướng có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ phơi nhiễm khói độc hại.
Sử dụng máy hút mùi hiệu quả: bật máy trước khi nấu, duy trì hoạt động vài phút sau khi tắt bếp để khí độc thoát ra ngoài. Cần vệ sinh định kỳ và thay bộ lọc để duy trì công suất.
Kiểm soát nhiệt độ dầu: không để dầu bốc khói, nên giữ ở mức 150-180°C. Hạn chế xào, chiên ở lửa lớn kéo dài.
Thay đổi phương pháp chế biến: ưu tiên hấp, luộc, hầm, trộn thay vì chiên rán nhiều dầu mỡ. Cách này không chỉ giảm nguy cơ bệnh tật mà còn có lợi cho hệ tim mạch.
Tầm soát ung thư là chìa khóa cứu sống
Ung thư phổi giai đoạn đầu thường diễn tiến âm thầm, khó phát hiện qua triệu chứng. Nhiều bệnh nhân chỉ biết khi đã xuất hiện ho dai dẳng, đau ngực hoặc ho ra máu và lúc này, bệnh đã ở giai đoạn muộn.
Với những người có nguy cơ cao như nấu nướng thường xuyên, tiếp xúc khói bếp nhiều năm, sống trong môi trường ô nhiễm hoặc có tiền sử gia đình, các chuyên gia khuyến khích thực hiện chụp CT liều thấp định kỳ mỗi năm. Phát hiện sớm có thể giúp điều trị bằng phẫu thuật ít xâm lấn, với tỷ lệ khỏi bệnh trên 90%.
Ngày nay, ung thư phổi không chỉ là “căn bệnh của người hút thuốc”. Trong nhịp sống hiện đại, khói bếp và nhiều yếu tố môi trường khác đang trở thành mối nguy sát sườn nhưng dễ bị bỏ qua. Chủ động bảo vệ lá phổi bằng cách cải thiện không gian bếp, thay đổi thói quen ăn uống và khám tầm soát định kỳ chính là biện pháp phòng ngừa thiết thực nhất.
