Bộ Y tế ban hành hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét

Theo dõi GĐ&PL trên

Hướng dẫn này thay thế Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh sốt rét ban hành kèm Quyết định số 2699/QĐ-BYT ngày 26/6/2020 của Bộ trưởng Bộ Y tế.

Bệnh sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra gồm: Plasmodium falciparum (P. falciparum), Plasmodium vivax (P. vivax), Plasmodium malariae (P. malariae), Plasmodium ovale (P. ovale) và Plasmodium knowlesi (P. knowlesi). Muỗi Anopheles là véc tơ truyền bệnh.

Bệnh thường biểu hiện bằng những cơn sốt rét điển hình với ba triệu chứng: rét run, sốt, vã mồ hôi có tính chu kỳ tùy theo loài ký sinh trùng. Sốt rét do P. falciparum có thể gây ra sốt rét ác tính dẫn tới tử vong nếu không được chẩn đoán, điều trị kịp thời.

Bệnh sốt rét có thuốc điều trị đặc hiệu và bệnh có thể phòng chống được. Đến năm 2022, Việt Nam đã có 42 tỉnh được công nhận loại trừ sốt rét, tuy nhiên vẫn còn 21 tỉnh có sốt rét lưu hành và có các trường hợp mắc bệnh sốt rét ngoại lai do đi làm việc, công tác, du lịch từ các quốc gia có sốt rét lưu hành trở về.

Theo hướng dẫn, Bộ Y tế đưa ra các chẩn đoán: trường hợp nghi ngờ sốt rét, trường hợp bệnh sốt rét xác định, các thể lâm sàng, chẩn đoán phân biệt. Đồng thời, đưa ra các nguyên tắc điều trị, điều trị cụ thể; phân tuyến điều trị, điều trị mở rộng...

Trường hợp nghi ngờ sốt rét là những trường hợp có sốt và có yếu tố dịch tễ. Trong đó, về sốt, người bệnh đang sốt hoặc có tiền sử sốt trong 3 ngày gần đây; có triệu chứng điển hình của cơn sốt rét: rét run, sốt và vã mồ hôi, có tính chu kỳ; những người bị sốt rét lần đầu tiên thường không có cơn sót rét điển hình mà thường sốt không thành cơn (người bệnh thấy ớn lạnh, gai rét) hoặc sốt cao liên tục, sốt dao động. Về yếu tố dịch tễ: đến vùng sốt rét, đang ở hoặc trở về từ vùng sốt rét lưu hành hoặc có tiền sử mắc sốt rét.

Tất cả các trường hợp nghi ngờ sốt rét đều phải làm xét nghiệm để phát hiện ký sinh trùng sốt rét. Nếu lần đầu xét nghiệm soi lam âm tính, mà vẫn còn nghi ngờ người đó bị sốt rét, thì phải xét nghiệm lại lam máu sau 8 - 24 giờ tốt nhất vào thời điểm người bệnh đang lên cơn sốt.

Về phân tuyến điều trị:

Thứ nhất, trạm y tế xã, phòng khám bệnh tư nhân: điều trị sốt rét thể thông thường. Điều trị sốt rét thể thông thường ở nhóm người bệnh đặc biệt. Trong quá trình điều trị cần theo dõi sát người bệnh, khi có dấu hiệu dự báo ác tính phải chuyển ngay lên cơ sở y tế tuyến trên.

Không chuyển ngay những người bệnh đang trong tình trạng sốc (mạch nhanh nhỏ khó bắt, chân tay lạnh, vã mồ hôi, tụt huyết áp), phù phổi cấp, co giật...

Trường hợp không thể chuyển lên tuyến trên được, cần đề nghị tuyến trên xuống tăng cường bằng phương tiện nhanh nhất, đồng thời tiếp tục điều trị tích cực trong khi chờ đợi.

Thứ hai, trung tâm y tế tuyến huyện, bệnh viện đa khoa tuyến huyện và bệnh viện tư nhân: điều trị tất cả trường hợp sốt rét, ở một số cơ sở y tế nếu trang thiết bị cấp cứu không đảm bảo thì chuyển bệnh nhân lên cơ sở y tế tuyến trên.

Thứ ba, bệnh viện tuyến tỉnh và tuyến trung ương: điều trị tất cả trường hợp sốt rét.

Về điều trị mở rộng:

Điều trị toàn dân vùng nguy cơ: là việc sử dụng một liệu trình điều trị đầy đủ thuốc chống sốt rét (bất kể có triệu chứng của nhiễm ký sinh trùng sốt rét hay không) cho một nhóm dân số xác định, sống trong một khu vực địa lý xác định (trừ những trường hợp có chống chỉ định) ở trong cùng một thời điểm và thường được lặp lại trong một khoảng thời gian.

Mục đích dùng điều trị toàn dân: ngăn chặn sự lây truyền của bệnh sốt rét; giảm nguy cơ lây lan đa kháng thuốc; trong các vụ dịch sốt rét hoặc có nguy cơ xảy ra dịch sốt rét; trường hợp khẩn cấp, tình trạng đặc biệt.

Các Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng và Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh quyết định chọn phạm vi điều trị, thuốc sử dụng phù hợp và số lần điều trị.

Điều trị nhóm đối tượng có nguy cơ cao: là điều trị một liều đầy đủ của thuốc sốt rét cho những người có nguy cơ nhiễm bệnh sốt rét cao hơn so với quần thể nói chung (đi rừng, ngủ rẫy, đi vào vùng sốt rét lưu hành, giao lưu biên giới...). Tùy thuộc vào tần suất và thời gian phơi nhiễm, có thể điều trị trước, trong hoặc sau khi có nguy cơ phơi nhiễm.

Các Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng và Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh quyết định chọn đối tượng điều trị, thuốc sử dụng phù hợp và số lần điều trị.

Cấp thuốc tự điều trị: cấp cho những người đi vào rừng, vùng sốt rét lưu hành để sử dụng khi nghi ngờ bị mắc sốt rét (sốt, rét run...) mà không tiếp cận được dịch vụ chẩn đoán, điều trị.

Cán bộ y tế từ tuyến xã trở lên mới được cấp thuốc tự điều trị, hướng dẫn cho người được cấp thuốc biết cách sử dụng thuốc và theo dõi sau khi trở về.

Thuốc sốt rét được cấp để tự điều trị là thuốc phối hợp (đủ liều 3 ngày).