Năm mới nghe nghệ nhân làng Nhật Tân kể chuyện chăm 'đào tiến vua'

Theo dõi GĐ&PL trên

Vào những ngày cận Tết Nguyên Đán 2025, chúng tôi tìm đến làng đào Nhật Tân, “thủ phủ” đào Tết tại Hà Nội. Từ sáng sớm, người đi mua đào tấp nập khắp các vườn, bất chấp thời tiết lạnh giá.

Tại làng đào Nhật Tân, có giống đào Thất Thốn hay còn gọi là đào Tiến Vua được dân chơi tôn là vương giả nhất trong các loại hoa đào. Theo những nghệ nhân trồng đào đánh giá, đào Thất Thốn có cây cao hơn một mét. Đào trồng trong 3 năm mới đơm hoa, 7 năm cây ra hoa kép và mỗi tầng hoa có 7 cánh. Vào ban đêm, hoa tỏa hương thơm thoang thoảng, giống đào thường không có.

Dành cả “thanh xuân” tìm phương pháp trồng đào quý

Đến làng đào Nhật Tân, hầu hết các vườn đều trồng những loại đào rừng phổ thông. Thế nhưng, có một vườn đào khá đặc biệt với thân cây thấp có màu đen, đầy nét cổ kính. Hoa nở to, rực rỡ, không giống những loại đào rừng thường thấy.

Phía góc vườn, người đàn ông đứng tuổi đang hướng mắt nhìn say đắm những bông hoa, trên tay cầm tách trà nóng còn bốc hơi nghi ngút.

Người đàn ông ấy là nghệ nhân Lê Hàm - người nổi tiếng trong cả nước với kỹ thuật trồng, chăm sóc đào Thất Thốn tại làng đào Nhật Tân (quận Tây Hồ, TP. Hà Nội).

Trong câu chuyện với chúng tôi, nghệ nhân Hàm chia sẻ, ông đã bắt đầu làm nghề trồng đào được hơn 40 năm. Ban đầu, ông cũng trồng cây đào thường như những hộ gia đình khác. Khi bắt đầu có kinh nghiệm, ông dần chuyển sang trồng giống đào Thất Thốn.

Khoảng 20 năm về trước, ông Hàm thường mang những cây đào Thất Thốn đi tặng bạn bè ở nhiều tỉnh thành phía Bắc, sau đó hướng dẫn mọi người trồng và chăm sóc thử. Từ đó, ông có kinh nghiệm, nắm được kiểu khí hậu và thời tiết phù hợp với cây đào quý ở khắp miền Bắc. Sau khi đã có nhiều kinh nghiệm, ông bắt đầu trồng nhiều hơn cây đào Thất Thốn tại vườn.

Trước ông Hàm, đã có rất nhiều người thử trồng giống đào Thất Thốn nhưng đều thất bại, không gượng dậy để tiếp tục trồng.

“Khi tôi làm, nhiều người cũng sợ lắm. “Ông này trồng mãi không thấy được thu hoạch”, họ bảo thế. Ngay cả đến khi làm thành công rồi, nhiều người cũng không dám làm theo”, nghệ nhân Hàm tâm sự.

Sau rất nhiều thất bại, đến khoảng năm 2007 ông Hàm mới dần tìm được cách trồng đào phù hợp, cho cây khỏe, hoa đẹp. Dần dần, sau rất nhiều thời gian ông mới tìm ra phương pháp chăm sóc cho cây đào ra hoa đúng dịp Tết Nguyên Đán.

“Tôi nhớ mãi cảm giác thời điểm tìm ra phương pháp trồng phù hợp, khó tả lắm. Sau khi tôi làm những bước chăm sóc ấy, trong khoảnh khắc tôi thấy lộc và hoa chuyển mình, tôi biết mình đã làm đúng và thành công”, ông Hàm nhớ lại.

Khi biết mình đã đi đúng hướng, ông dần chuyển sang trồng hoàn toàn giống đào Thất Thốn, mở rộng quy mô vườn như ngày nay.

Trải qua nhiều thất bại, gian nan, vất vả, nghệ nhân Hàm lại càng cảm thấy cây đào Thất Thốn có nhiều giá trị và rất thú vị. “Nếu dễ quá thì lại nhạt nhẽo”, nghệ nhân Hàm cười.

“Để đào trong điều hòa 24/7, trông coi từng giờ”

Đến hiện tại, vườn đào của nghệ nhân Hàm đã có vài trăm gốc đào quý, gốc lâu đời nhất có tuổi thọ gần 40 năm. Theo nghệ nhân Hàm, loại đào này thường không sống được lâu, thời điểm đào đẹp nhất vào khoảng 20 năm tuổi, từ 30 năm tuổi trở lên sẽ dần già cỗi.

Đào Thất Thốn có nhiều loại với màu hoa khác nhau, mỗi loại lại có yêu cầu chăm sóc khác. Chỉ những người có kinh nghiệm trồng lâu năm, trải qua nhiều thất bại mới có thể nắm rõ cách chăm sóc cây khỏe mạnh và ra hoa đẹp nhất vào dịp Tết.

Hiện tại vườn đào của nghệ nhân Hàm có 9 lồng ủ với nhiều kích thước khác nhau. Mỗi lồng đều được thiết kế để cung cấp đủ ánh sáng, điều hòa nhiệt độ và thiết bị điều tiết độ ẩm để mang lại môi trường tốt nhất cho cây đào quý phát triển.

Nghệ nhân Hàm cho biết, hiện nay thị trường có nhiều người cung cấp loại đào này nên giá thành cũng dần cạnh tranh, giảm theo năm. Tuy nhiên, năm nay do thiệt hại bão lũ nên giá thành không giảm, giữ nguyên so với năm trước.

Bật mí về việc chăm sóc, ông Hàm tiết lộ, trước thời điểm Tết Nguyên Đán khoảng 3 tháng, cây sẽ được cho vào lồng ủ. Dịp cận Tết, điều hòa nhiệt độ sẽ được bật 24/7 để điều tiết nhiệt độ phù hợp cho cây đơm hoa.

“Tôi phải theo dõi từng giờ để kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm chính xác. Trường hợp hỏng máy điều hòa, lập tức phải thay ngay trong vòng 30 phút để hoa ra chuẩn thời điểm, to, đẹp nhất”, nghệ nhân Hàm nói.

Thông thường, khách thuê sẽ đặt trước, khi nào có nhu cầu chơi sẽ mang cây về. Sau khi chơi xong, ông Hàm sẽ có nhân viên đến lấy cây về chăm sóc để phục vụ tiếp cho những năm sau. Trường hợp khách muốn mua về chăm sóc, ông cũng sẽ có cây cung cấp.

Do là giống đào quý, nên những cây đào Thất Thốn có giá bán rất cao, dao động trong khoảng vài chục triệu đồng, tùy theo từng cây.

“Làm vì đam mê cái đẹp, đem cả công việc vào giấc mơ”

Theo nghệ nhân Hàm, khi mới trồng cây đào Thất Thốn, có những thời điểm, ông làm xuyên ngày đêm trong vườn đào: “Có lúc, tôi đem cả công việc vào trong giấc mơ. Tôi nghĩ ai đã từng đam mê cái gì sẽ hiểu cảm giác đó, dần dần tôi cũng coi đó là chuyện thường”, nghệ nhân Hàm nói.

Nghệ nhân Hàm chia sẻ, ở làng đào Nhật Tân, có hàng nghìn người làm nghề trồng đào. Chỉ có vài trăm người sống được với nghề và vài người làm giàu được từ nghề.

Hàng chục năm gắn bó với cây đào quý, ông Hàm cũng chưa biết chính xác cây đào này có nguồn gốc từ đâu, những bậc cao niên trong làng cũng không thể nắm rõ nguồn gốc.

Thông tin mới nhất ông Hàm tìm được về cây đào này là một năm về trước, trong một lần tìm thông tin trên mạng, ông bắt gặp bức ảnh của người Pháp chụp cách đây hơn 100 năm về một lý trưởng ở Xa La, tỉnh Hà Đông (hay là quận Hà Đông, TP. Hà Nội) ngồi giữa 2 cây đào Thất Thốn.

Ông Hàm đánh giá, cây đào Thất Thốn mang lại giá trị kinh tế cao nhưng cũng có rủi ro rất cao. Rủi ro lớn nhất là yêu cầu chăm sóc tỉ mỉ, cần kinh nghiệm tích lũy trong nhiều năm.

“Tôi không phải là người đầu mà là một trong số những người xếp hàng để thất bại. Đã có rất nhiều lần nghĩ muốn bỏ cuộc và cũng đã bỏ nhưng sau đó lại quay lại làm. Cái đẹp, khi ấy chỉ có cái đẹp thôi thúc tôi quay lại với nghề”, nghệ nhân Hàm tâm sự.

Ông Hàm cho biết, từ năm 2016 trở lại đây, miền Bắc có nhiều người trồng loại đào Thất Thốn nên thị trường dần trở nên sôi động hơn.

Năm nay, do ảnh hưởng của cơn bão Yagi, ông Hàm bị thiệt hại hàng nghìn cây đào. Toàn bộ đều là những cây đào ông dành tâm huyết hơn 10 năm chăm sóc, sáng tạo với hi vọng sẽ đem lại những “làn gió mới” cho vườn.

“Cũng may những cây trên vườn ở đây không bị thiệt hại, tôi vẫn chưa mất hết”, ông Hàm nói.

Khi chúng tôi ngỏ ý mong muốn nghệ nhân Hàm đưa ra đánh giá vẻ đẹp của đào Thất Thốn với con mắt của một người đam mê thực thụ, ông trầm ngâm, hướng mắt về phía những cây đào đang được trưng bày tại vườn...

“Đẹp! Nó là đỉnh cao trong cái đẹp của cây đào. Từ rễ đến ngọn, hoa, lá, cành, mọi thứ đều có nét đẹp không thể so sánh được. Nhưng đổi lại, nó cần sự chăm sóc tinh tế, cẩn thận hơn rất nhiều so với những loại đào khác”, ông Hàm nói.

Thời gian chăm sóc bình thường cho cây đào khỏe mạnh trong năm không quá vất vả. Thế nhưng, từ thời điểm cho cây vào lồng điều hòa để cây ra hoa đẹp, sai hoa vào đúng dịp Tết Nguyên Đán, cần sự chăm sóc vô cùng cẩn thận.

Đến nay, mỗi khi nhắc đến đào Nhật Tân, nhiều người vẫn thường trầm trồ trước vẻ đẹp của đào Thất Thốn. Một giống đào quý “đỏng đảnh” khó trồng, thế nên, loại đào này thường đi liền với những mỹ từ như đào quý, đào vương giả, hay đào dành cho giới nhà giàu.