An cung ngưu hoàng hoàn: Hiểu đúng để tránh lạm dụng trong điều trị và phòng ngừa đột quỵ

Theo dõi GĐ&PL trên

Trong nhiều năm qua, tại Việt Nam, An cung ngưu hoàng hoàn thường được xem như một “thần dược” trong phòng ngừa và điều trị tai biến mạch máu não. Nguồn gốc của quan niệm này xuất phát từ câu chuyện truyền miệng về một cán bộ cấp cao từng được Trung Quốc cho dùng thuốc này sau khi bị đột quỵ và hồi phục. Từ đó, nhiều người tin rằng An cung có thể chữa và phòng đột quỵ.

Thực tế, các công ty dược phẩm ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Quảng Châu đã sản xuất và quảng bá An cung ngưu hoàng hoàn sang Việt Nam. Không ít người Việt mua để dự trữ, làm quà biếu cho người thân, bạn bè, khiến thị trường xuất hiện cả thuốc thật lẫn hàng nhái tràn lan.

Bản chất và công dụng thực sự của An cung ngưu hoàng hoàn

Bài thuốc An cung ngưu hoàng hoàn được ghi chép từ đời Thanh (1736 – 1820) bởi Ngô Cúc Thông trong sách Ôn bệnh điều biện. Thành phần gồm nhiều dược liệu như ngưu hoàng, xạ hương, chu sa, hùng hoàng, hoàng liên, hoàng cầm, chi tử, uất kim, băng phiến, mật ong…(Bài thuốc chi tiết gồm: Ngưu hoàng 100 g Tê giác (hoặc Sừng trâu nước 200g), xạ hương nhân tạo 25g, trân trâu 50g, chu sa 100 g, hùng hoàng 100g, hoàng liên 100g, hoàng cầm 100g, chi tử 100g, uất kim 100g, băng phiến 25g, mật ong luyện thành viên 3 g).

Công dụng chính của bài thuốc là thanh nhiệt, giải độc, trấn kinh, khai khiếu, chuyên trị các chứng ôn nhiệt bệnh như sốt cao, co giật, hôn mê do viêm não, viêm màng não.

Theo y học cổ truyền, đột quỵ (trúng phong) có cơ chế bệnh sinh khác hẳn: do phong tà, nội phong kết hợp với huyết ứ, đàm thấp, can dương thượng cang, khí huyết hư... Vì vậy, trong các trường hợp nhồi máu não hay xuất huyết não, An cung không có tác dụng khai thông mạch máu, cầm máu hay phòng ngừa tai biến.

Ngay cả khi dùng để điều trị di chứng tai biến, việc sử dụng thuốc đắng, lạnh như An cung có thể gây hại, khiến bệnh nhân vốn khí huyết suy hư, nửa người lạnh yếu lại càng khó hồi phục.

Sai lầm khi lạm dụng và nguy cơ tiềm ẩn

Thực tế, nhiều người Việt đã lầm tưởng An cung là “bảo bối” phòng đột quỵ, dẫn đến tình trạng dự trữ, biếu tặng và thậm chí sử dụng kéo dài. Điều này tiềm ẩn nguy cơ:

• Thuốc có tính hàn, đắng, dễ gây hại cho tỳ thận, làm đầy bụng, tiêu hóa kém.
• Hao tổn dương khí ở người cao tuổi, khiến cơ thể suy yếu thêm.
• Không hề có tác dụng ngăn ngừa xơ vữa động mạch hay làm mạch máu bền chắc.

GS.TS Trương Việt Bình cũng cho biết, trong chuyến công tác cùng nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Quốc Triệu tại Trung Quốc, khi hỏi các bác sĩ Y học cổ truyền và Tây y về việc dùng An cung trong điều trị đột quỵ, họ đều khẳng định không sử dụng thuốc này cho bệnh nhân đột quỵ, trái với niềm tin của nhiều người Việt Nam.

Hướng đúng trong phòng và điều trị tai biến

Để phòng ngừa tai biến mạch máu não, y học cổ truyền nhấn mạnh đến lối sống lành mạnh:

• Tránh béo phì, đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa từ sớm.
• Ăn uống hợp lý, vận động đều đặn để tránh đàm thấp tích tụ.
• Giữ tinh thần lạc quan, hạn chế căng thẳng, ổn định huyết áp.

Trong điều trị, y học hiện đại đã có nhiều tiến bộ như can thiệp nội mạch, lấy huyết khối, bơm chất hàn cầm máu... Nếu kết hợp sớm với phương pháp y học cổ truyền như khu phong, hoạt huyết, thông lạc, điều hòa khí huyết, tỷ lệ hồi phục của bệnh nhân sẽ cao hơn.

Tại Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương những năm 1995–1999, khi áp dụng điều trị kết hợp ngay từ giai đoạn cấp cứu, có tới 70% bệnh nhân đột quỵ hôn mê có thể tỉnh dậy, vận động trở lại chỉ sau ba tuần.

An cung ngưu hoàng hoàn không phải thuốc phòng ngừa hay điều trị tai biến mạch máu não. Giá trị của nó chỉ giới hạn trong các trường hợp sốt cao, co giật, hôn mê do viêm não, viêm màng não.

Người dân cần tỉnh táo, không nên nghe theo tin đồn hay lời quảng cáo để lạm dụng. Phòng ngừa đột quỵ hiệu quả nhất vẫn là chế độ ăn uống, vận động hợp lý, kiểm soát huyết áp, mỡ máu, kết hợp khám sức khỏe định kỳ và tiếp cận điều trị y học hiện đại đúng thời điểm.