5 sự thật ít người biết về đồng Dollar

Đồng Dollar là một trong những đơn vị tiền tệ quen thuộc nhất thế giới, đến mức nhiều người mặc nhiên cho rằng “Dollar” chỉ gắn liền với nước Mỹ. Nhưng thực tế, phía sau cái tên Dollar còn ẩn chứa nhiều câu chuyện lịch sử, địa chính trị và kinh tế thú vị mà không phải ai cũng biết.

1. Đồng Dollar đầu tiên được đúc tại Cộng hòa Czech

Cái tên “Dollar” xuất phát từ từ “Thaler” (hoặc Joachimsthaler) – đồng bạc lớn được đúc tại Joachimsthal (nay thuộc Cộng hòa Czech) vào thế kỷ 16. Do có hàm lượng bạc cao và chất lượng ổn định, đồng tiền này nhanh chóng lan rộng khắp châu Âu. Mỗi quốc gia gọi tên khác nhau, chẳng hạn “daler” ở Thụy Điển, “daalder” ở Hà Lan.

Khi người châu Âu đặt chân đến châu Mỹ, họ mang theo các đồng bạc này, đặc biệt là đồng peso Tây Ban Nha – còn gọi là “Spanish dollar”. Đồng peso trở thành phương tiện thanh toán phổ biến ở châu Mỹ trong thế kỷ 17 – 18. Đến năm 1792, Mỹ chính thức phát hành đồng Dollar của riêng mình qua Đạo luật Tiền đúc (Coinage Act), với giá trị quy đổi ngang bằng đồng peso Tây Ban Nha. Đây chính là bước ngoặt giúp đồng USD dễ dàng được chấp nhận rộng rãi.

2. Có 20 quốc gia/vùng lãnh thổ sử dụng đồng Dollar

Không chỉ Mỹ, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ khác cũng lấy “Dollar” làm đơn vị tiền tệ chính thức. Tính đến nay có hơn 20 đồng Dollar khác nhau trên thế giới, tiêu biểu như:

Đô la Mỹ (USD) – tiền tệ chính thức của Hoa Kỳ, đồng thời cũng là tiền tệ dự trữ quốc tế.
Đô la Canada (CAD) – phát hành từ năm 1858, hiện là đồng tiền giao dịch nhiều thứ 7 trên thế giới.
Đô la Úc (AUD) – ra đời năm 1966, hiện cũng lưu hành ở Kiribati, Nauru và Tuvalu.
Đô la New Zealand (NZD) – sử dụng cả ở Niue, Tokelau và Quần đảo Cook.
Đô la Singapore (SGD) và Đô la Brunei (BND) – được chấp nhận song song tại cả hai nước nhờ thỏa thuận hoán đổi 1:1.
Đô la Hong Kong (HKD) – đồng tiền đặc biệt, neo vào USD theo tỷ giá cố định.
Đô la Đài Loan (TWD) – còn gọi là “Tân Đài tệ”, lưu hành từ năm 1949.
Đô la Đông Caribe (XCD) – tiền chung của 8 quốc gia vùng Caribe.
Ngoài ra còn có Dollar Jamaica (JMD), Dollar Bahamas (BSD), Dollar Bermuda (BMD), Dollar Fiji (FJD)…

Như vậy, “Dollar” là một tên gọi tiền tệ mang tính quốc tế, không hề giới hạn ở Mỹ. Người đi du lịch hoặc đầu tư thường xuyên cũng sẽ quan tâm nhiều đến tỷ giá USD VND hôm nay bán ra để tính toán chi phí chính xác khi quy đổi.

3. Dollar Mỹ là đồng tiền “quyền lực” trên thế giới

Không chỉ là biểu tượng của nước Mỹ, USD hiện giữ vị thế độc tôn trên thị trường tài chính toàn cầu. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), khoảng 58% dự trữ ngoại hối toàn cầu được nắm giữ bằng USD – bỏ xa đồng Euro (20%) và Nhân dân tệ Trung Quốc (hơn 2%).

USD cũng chiếm hơn 80% giao dịch ngoại hối hằng ngày. Trong thương mại quốc tế, dầu mỏ, vàng và phần lớn hàng hóa đều được niêm yết bằng USD. Điều này khiến USD trở thành “đồng tiền toàn cầu” – phương tiện thanh toán, lưu trữ giá trị và đơn vị tính toán cho cả thế giới.

Chính sức mạnh này khiến các biến động của USD, như việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tăng hay giảm lãi suất, có tác động sâu rộng đến mọi nền kinh tế, từ Việt Nam đến châu Âu hay châu Phi. Vì vậy, nhu cầu đổi từ VND sang USD luôn rất lớn, không chỉ với doanh nghiệp xuất nhập khẩu mà cả người dân khi đi du lịch, du học hoặc đầu tư.

Đồng Dollar Mỹ là đồng tiền mạnh nhất trên thị trường ngoại hối.

4. Có nhiều quốc gia dùng Dollar Mỹ làm tiền tệ chính thức

Bên cạnh Mỹ, một số quốc gia đã lựa chọn USD làm đồng tiền chính thức – hiện tượng được gọi là “đô la hóa” (dollarization). Nguyên nhân chủ yếu là để ổn định kinh tế và chống lạm phát.

Một số ví dụ điển hình:

Ecuador: Chuyển sang dùng USD từ năm 2000 sau khủng hoảng tài chính.
El Salvador: Thay thế đồng colón bằng USD từ năm 2001.
Panama: Sử dụng USD từ năm 1904, song hành cùng đồng balboa (chỉ còn dưới dạng xu).
Timor-Leste: Dùng USD sau khi giành độc lập năm 2000.
Zimbabwe: Cho phép lưu hành USD từ 2009 để chống lạm phát phi mã.
Các quốc đảo Thái Bình Dương: Palau, Micronesia và Marshall Islands đều dùng USD theo hiệp ước với Mỹ.

Việc đô la hóa giúp các nước này giảm rủi ro tỷ giá, kiểm soát lạm phát tốt hơn, đồng thời dễ dàng thu hút đầu tư quốc tế.

5. Có nhiều quốc gia/vùng lãnh thổ có tiền tệ chính thức nhưng lại dùng Dollar Mỹ

Không chỉ dừng ở những nước đô la hóa hoàn toàn, USD còn phổ biến đến mức được sử dụng song song với tiền tệ bản địa tại nhiều nơi.

Campuchia: Dù tiền chính thức là đồng riel (KHR), nhưng USD được chấp nhận rộng rãi trong giao dịch hằng ngày, đặc biệt ở đô thị và lĩnh vực du lịch.
Myanmar: Ngoài đồng kyat (MMK), nhiều khách sạn và dịch vụ quốc tế vẫn niêm yết giá bằng USD.
Hong Kong và Ma Cao: Dù có tiền tệ riêng (HKD, MOP), nhưng USD vẫn là đồng tiền phổ biến trong thương mại và dự trữ.
Trung Đông: Ở nhiều quốc gia xuất khẩu dầu, giao dịch dầu mỏ vẫn tính bằng USD, khiến đồng tiền này có ảnh hưởng rất lớn.

Việc USD xuất hiện song song với tiền nội tệ phản ánh sức mạnh thương mại và lòng tin quốc tế vào đồng tiền Mỹ. Ở nhiều quốc gia, người dân thậm chí giữ USD như một “kho dự trữ an toàn” khi nội tệ mất giá.

Nhiều quốc gia sử dụng Dollar Mỹ làm tiền tệ lưu hành phổ thông.

Đằng sau đồng Dollar quen thuộc là cả một hành trình lịch sử kéo dài từ châu Âu thế kỷ 16 đến vị thế đồng tiền mạnh nhất thế giới ngày nay. Hiểu về đồng Dollar cũng chính là hiểu về cách thế giới kết nối, giao thương và phụ thuộc trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.